De VAR-soap: Femkes ongezouten mening
Tja… de VAR-Soap.
Ik schreef de afgelopen anderhalf jaar maarliefst vier artikelen over de VAR:
Juli 2014: Een nieuwe VAR, wat betekent dat voor jou?
April 2015: Geen VAR, Geen BGL; nieuwe plannen
Augustus 2015: De VAR wordt VBO – alles wat je wilde weten over de nieuwe VAR
Oktober 2015: De VAR-soap: Het nieuwste plan dreigt wederom te stranden
Die artikelen gingen allemaal over de inhoud. Over de plannen die steeds niet doorgingen. Na mijn artikel in augustus kreeg ik een aantal keer de vraag: ‘Femke, wat vind jij er nou van?’
Ik heb daar over nagedacht. Ik deel graag mijn bespiegelingen met je, al heb ik eerlijk gezegd geen kant- en-klare oplossing. Jij misschien? Ik hoor het graag! Je kunt jouw reactie onder dit artikel delen.
Welk probleem proberen we op te lossen?
Uitbuiting is nogal een groot woord. Maar daarmee trek ik wel je aandacht 😉 Een netter woord is schijnzelfstandigheid. Er komen steeds meer zogenaamde schijnzelfstandigen op de arbeidsmarkt. Onder hen bijvoorbeeld postbodes, bouwvakkers en verpleegkundigen die het liefst gewoon voor een baas werken, maar die die mogelijkheid niet hebben. (Ik heb het hier niet over hen die heel bewust kiezen voor het ondernemerschap.) Ze zijn op straat gezet en hebben het advies gekregen zzp’er te worden. Ze werken voor te lage tarieven, ze zijn on- of onderverzekerd en ze bouwen niets op voor de oude dag. Wanneer ze hogere (lees reële) tarieven gaan vragen, krijgen ze de klus niet.
Ik vind het terecht dat de overheid dit probleem wil aanpakken. Want de overheid heeft een plicht om zich dit, in omvang toenemende probleem, aan te trekken.
Er zijn al veel pogingen ondernomen. Eerst kwam er het verplichte pensioen (wat gelukkig niet door ging) en ook wordt er gesproken over de verplichte AOV (arbeidsongeschiktheidsverzekering) voor zzp’ers.
De VAR zou in theorie schijnzelfstandigheid ook moeten tegengaan. Maar dat lukt dus voor geen meter. Een goed en werkbaar alternatief is er nog niet gevonden. Niet in de BGL (die in de loop van 2015 ingevoerd zou worden maar van tafel is) en kennelijk ook niet in de VBO (die per 1 januari 2016 ingevoerd moet worden maar op losse schroeven staat).
Een tweede keerzijde van de flexibilisering van de arbeidsmarkt is de inkomstenderving voor de Belastingdienst. Het is heel simpel, de fiscus vangt meer pegels voor een werknemer in loondienst dan voor een zzp’er met een éénmanszaak of VOF. Althans, wanneer die zzp’er niet zo’n hoge winst heeft. Een zzp’er heeft dusdanig veel aftrekposten (zelfstandigenaftrek, MKB-winstvrijstelling, etc.) dat hij over de eerste ruim € 20.000 winst überhaupt geen inkomstenbelasting betaalt. Dat is lekker voor de zzp’er, maar kost de schatkist een behoorlijke duit.
Het is dan ook niet gek dat er voortdurend wordt geopperd de zelfstandigenaftrek dan maar helemaal te schrappen. Maar ja, daar komen alle zzp’ers natuurlijk hevig tegen in het verweer, want die mooie aftrekposten zijn niet voor niets. Die zijn er omdat wij een behoorlijk riscico lopen wat we óf zelf moeten dekken (oude dag, arbeidsongeschiktheid) óf helemaal niet kunnen verzekeren (werkloosheid). Gelukkig blijft de zelfstandigenaftrek in ieder geval voorlopig behouden.
De VBO (Vooraf Beoordeelde Overeenkomst) is beredeneerd vanuit de opdracht, niet vanuit de ondernemer.
Mijn belangrijkste aarzeling bij de VBO is het uitgangspunt. Bij de VAR is de ondernemer het uitgangspunt. De ondernemer moet aantonen dat hij écht ondernemer is. Maak je reclame? Loop je risico? Investeer je? Heb je meerdere opdrachtgevers? Mag je zelf je werk indelen? Aan de hand van deze en meer vragen beoordeelt de Belastingdienst of de zzp’er daadwerkelijk ondernemer is. Is dit het geval? Dan ontvangt hij een VAR-wuo (winst uit onderneming) of VAR-dga (directeur groot aandeelhouder). De opdrachtgever hoeft niet bang te zijn aangeslagen te worden voor loonheffing en sociale lasten.
Bij de VBO ligt het verhaal totaal anders. Het contráct wordt beoordeeld. Niet de ondernemer. Dat vind ik gek. Want onder één en hetzelfde contract kunnen zowel ondenemers als niet-ondernemers aan de slag gaan, zou ik zeggen. Wanneer bijvoorbeeld Piet, een rasechte ondernemer, bij bedrijf X aan de slag gaat, ontvangt hij hetzelfde contract als Jaap, die ook bij bedrijf X aan de slag gaat, maar die helemaal geen ondernemer is. Jaap heeft gewoon werk nodig. Omdat het contract het uitgangspunt is, is de opdrachtgever in beide gevallen gevrijwaard van het betalen van loonheffing en sociale lasten.
Het voordeel bij de VBO is dus dat de opdrachtgever óók verantwoordelijkheid draagt. Dat was bij de VAR wel anders. Wanneer een ondernemer een VAR-wuo kon overleggen, was de opdrachtgever gevrijwaard. Bij de VBO hebben opdrachtgever en ondernemer sámen een verantwoordelijkheid om volgens het contract te werken. Daarmee draagt dus ook de opdrachtgever een verantwoordelijkheid om schijnzelfstandigheid te voorkomen.
Wat is dan wél de oplossing?
Laten we voorop stellen dat ik geen kant-en-klare oplossing heb. Ik denk dat het een enorm complex probleem is met veel haken en ogen. Ik begrijp in dat opzicht ook wel dat de oplossing niet zo simpel is.
Wat ik wel denk, is dat de oplossing gezocht moet worden in de basis. En de basis is, dat een opdrachtgever géén loonheffing en sociale lasten moet betalen wanneer een ondernemer voor hem een klus doet. Wanneer iemand in loondienst is, of schijnzelfstandige is, moet hij die loonheffing en sociale lasten wél betalen.
Ik denk dus dat we toch moeten kijken naar de ondernemer en níet naar het contract.
In mijn ogen moeten we eerst terug naar de kern. Wanneer is iemand nu eigenlijk ondernemer? Want ZZP’er, dat is een term die in vele varianten gebruikt wordt, maar die officieel niet bestaat. De Belastingdienst kent ondernemers of werknemers. Ik schreef over deze problematiek al eerder een artikel: De ZZP’er bestaat niet.
Ik deel dus eerlijk gezegd de visie van de ChistenUnie. De ChristenUnie vraagt zich af of de VBO daadwerkelijk een oplossing is voor het (erkende) probleem van schijnzelfstandigheid. De ChristenUnie zegt ook: “Nederland heeft behoefte aan een omvattend zzp-beleid waarin alle dimensies aan bod komen. Een brede agenda, kortom.” Ook hier ben ik het roerend mee eens. De VAR-discussie is geen op zich zelf staand vraagstuk. De problematiek onstaat vanuit de flexibilisering van de arbeidsmarkt. En diezelfde flexibilisering is een niet te stoppen ontwikkeling. Een ontwikkeling die we ook helemaal niet moeten wíllen stoppen. Ik ben bang dat ons sociale stelsel niet klaar is voor die flexibilisering. Dus daar moeten we starten.
Benieuwd naar het vervolg van de VAR-soap?
Ben jij, net als ik, razend benieuwd naar het vervolg van deze VAR-soap? Zorg dan dat je mijn nieuwsbrief blijft ontvangen en lezen, ik hou je op de hoogte!
Wat vind jij er eigenlijk van?
Deel jouw mening en visie onder dit artikel. Ik ben razend benieuwd!
Waardevol artikel?
Vond je dit artikel waardevol? Dan doe je me er een groot plezier mee als je het artikel deelt in je netwerk. Dat kan met behulp van onderstaande buttons.
Hallo Femke,
Dat heb je weer mooi samengevat en geformuleerd!
Als ik out of the box ga denken, kan je het ook nog anders aanpakken.
Nu organiseren we alles rond het hebben van werk, waarom niet rondom het zijn van burger?
Dit vergt wel radicale aanpassingen van ons systeem (wat zijn basis voorzieningen), maar naar mijn bescheiden mening hebben we het met z’n allen veel te ingewikkeld gemaakt, voedsel om over na te denken….
Thx Ronald!
Je denkt aan het basisinkomen? Ik ben daar (na mijn eerste scepsis) inderdaad voorstander van!
groetjes femke
Heb net een muziekje op staan van Splendid; Government Dub…….. zeer geschikt als het over de VAR of wat dan ook gaat.
De basis daar ligt het probleem: Ik wil als belasting alles van iedereen onder controle hebben! Waarom: Geld geld en nog meer geld.
De overheid is niet eens bij machte om hun eigen rommel op te ruimen en overzicht te houden.
Wie een inkomen heeft betaald (helaas) belasting. Dat moet het zijn. en alle regels om uitzonderingen te controleren die mogen de prullebak in. Het maakt dan niet meer uit bij wie je het inkomen vergaard. Kortom Ballast overboord en opnieuw gaan denken vanuit de basis: we willen allemaal ETEN !!!! Niemand uitgezonderd.
Voorts roep ik graag iedereen op om als er ooit nog een redelijke stemming komt te stemmen en niet de stem verloren te laten gaan. En dan maar hopen dat alles wat beter wordt georganiseerd door diegene die onze balastingcenten ontvangen om: te ETEN !!!!
Hallo Femke,
Mooi hoe je dit ingewikkelde vraagstuk ontrafelt en aan de orde stelt.
Houdt mij als zzp-er (uit vrije wil al meer dan 15 jaar) ook bezig.
Wat mij met name opvalt, is dat veel mensen -zeker die met een vast dienstverband (een uitstervend ras???) zich absoluut niet realiseren wat er komt kijken bij het zzp-schap of wat de consequenties zijn.
Ik heb het nu even niet over de advocaten, medisch specialisten, BN-ers die zzp-er zijn, maar inderdaad over de postbodes, thuishulpen, kunstenaars/musici etc.
Lage vergoedingen (ik reken al niet meer uit wat mijn uiteindelijke uurloon is per uur besteed aan mijn onderneming), geen geld voor pensioenopbouw, geen geld voor arbeidsongeschiktheidsverzekering, geen inkomen bij ziekte etc. Kortom: we spelen uit idealisme/noodzaak/naïviteit een soort Russische roulette. Niet alleen wij natuurlijk, maar ook de maatschappij die vroeger of later deze risico’s toch op z’n bordje krijgt.
Mijn oplossingsrichting:
schakel werkenden in dienstverband en zzp-ers zoveel mogelijk gelijk, zodat het onderscheid niet meer relevant is.
Hoi Frank,
Dank voor je reactie!
Ik ben nog even zoekende naar wat je precies bedoelt. Als we werkenden in dienstverband en zzp-ers zoveel mogelijk gelijk schakelen, wordt dan de zzp’er een soort werknemer? Of de werknemer een zzp’er?
Groet Femke
Dank Femke, voor je vraag.
Gelijkschakelen gaat voor mij nu over:
* iedereen die een inkomen heeft boven het bestaansminimum bijdragen aan de kosten die de maatschappij maakt om goed onderwijs, goede infrastructuur, veiligheid, bescherming milieu etc. te leveren
* een reëel vangnet voor mensen die hier niet in slagen vanwege ziekte, handicap, ouderdom of gewoon pech (wat bij zzp-ers natuurlijk vaak voorkomt)
* zelfde kansen voor zelfstandigen, werkenden en mensen met uitkering voor toegang tot sociale woningbouw, hypotheken etc.
Natuurlijk willen veel zzp-ers zo weinig mogelijk betalen als het goed gaat, maar de onredelijke ongelijkheid als het niet goed gaat op dit moment klopt ook niet en zal op den duur maatschappelijk grote gevolgen hebben.
Het idee van het basis-inkomen zou nog wel eens een hele mooie én eenvoudige oplossing kunnen zijn om heel veel problematische situaties nu te tackelen.
Verder denk ik dat ondernemerschap veel meer gestimuleerd moet worden juist voor mensen met een handicap, met een uitkering etc.
Het is toch van de gekke dat je niet mag ondernemen als je in de bijstand zit, terwijl dat voor veel groepen met weinig kansen op de arbeidsmarkt dé uitkomst zou kunnen zijn.
Ben benieuwd wie hier nog meer ideeën over heeft.